16/07/2023

Deur Marcel Bas

Vandat Portugal en Groot-Brittanje uit Suider-Afrika padgegee het, speel Suid-Afrika geopolities ‘n belangrike rol in Afrika. Maar vandag, sedert die Russiese inval in Oekraïne en die Amerikaanse optrede daaromtrent, speel Suid-Afrika, miskien teen wil en dank, wêreldwyd ‘n belangrike rol in die huidige massiewe geopolitieke verskuiwing.

Op die oomblik is Suid-Afrika die toneel van Amerikaanse pogings om wêreldmag te handhaaf. Daarvan getuig die nuus oor die VSA se vlammende protes teen Suid-Afrikaanse samewerking met China en Rusland. Die VSA het ‘n groot belang om Afrikalande onder sy bondgenote te kan reken. Omdat Suid-Afrika so belangrik is vir die res van Afrika, wend die VSA pogings aan om Suid-Afrika uitsluitlik aan hom te bind. Sedert die Russiese inval in die Oekraïne het hierdie pogings al dwingender geword. Dit het nou selfs denkbaar geword dat die VSA sanksies teen Suid-Afrika sal instel.


Suid-Afrika se eie koers

Intussen beweeg die wêreld weg van ‘n situasie waar die VSA en ‘n aantal bondgenote internasionale handels- en verdedigingsreëls kan stel en dit op ander lande kan afdwing. Om te red wat gered kan word, eis die VSA – nou na aanleiding van sy oorlog in die Oekraïne teen Rusland – dat sy eensydige sanksies teen sy mededingers Rusland en China wêreldwyd afgedwing word. Die VSA meen as dit blyk dat Suid-Afrika, wat vir Afrika geopolities so belangrik is, nie aan die sanksies deelneem nie, Suid-Afrika gedwing moet word om dit te doen, indien nodig met intimidasie.

Daar is egter meer op die spel as ‘n keuse vir of teen Amerikaanse sanksies. Na jare van neutrale beleid staan ​​Suid-Afrika nou uiteindelik voor ‘n groter keuse: gaan Suid-Afrika, en by uitbreiding Afrika, kies vir die VSA en sy unipolêre globalisme, of vir ‘n inisiatief soos BRICS en vir die multipolêre wêreld? Sal Suid-Afrika swig voor Amerikaanse intimidasie en dus kies vir meer globalisme, meer Atlantiese sentralisering van mag en hulpbronne, gelei deur die VSA? Of sal hy kies vir ware multilateralisme en balans en gelykheid tussen state binne hul eie geopolitieke ruimtes?


Amerikaanse mag: die liberale hegemonie

Suid-Afrika het tot dusver probeer om ‘n neutrale buitelandse beleid te handhaaf terwyl hy vir verdere samewerking binne BRICS gekies het. Daar word gevrees dat Suid-Afrika sal moet voorberei vir meer Amerikaanse intimidasie as hy volhard in hierdie neutrale buitelandse beleid. Intussen eis beide die VSA en Rusland dat Suid-Afrika ‘n duideliker keuse maak.

In hierdie keuse is nie net die toekoms van Suid-Afrika op die spel nie: die toekoms van die wêreld soos ons dit ken, is op die spel. Die VSA en sy bondgenote het tot dusver aangeneem dat hulle die unipolêre hegemoon is. Deur (en tot voordeel van) superkonglomerate soos Blackrock, Vanguard en State Street, ’n militêre alliansie soos NAVO en die alliansie met die Europese Unie, probeer hulle die wêreldekonomie beheer. Die VSA doen dit deur internasionaal toepaslike reëls op te stel en te implementeer vir die skepping van ‘n wêreldorde gebaseer op ‘n liberale model.

Die liberale model beteken die bevordering van liberale demokratiese beleid binne state, nakoming van ‘n reëls-gebaseerde internasionale orde, en vestiging, uitbreiding en toetreding tot liberale globale organisasies.

“Die VSA het grootliks geslaag in hierdie liberale uitbreiding van mag sedert die Sowjetunie in 1991 in duie gestort het en Rusland daarna verswak het en die bipolêre wêreld tot ‘n einde gekom het.”

Die VSA het grootliks geslaag in hierdie liberale uitbreiding van mag sedert die Sowjetunie in 1991 in duie gestort het en Rusland daarna verswak het en die bipolêre wêreld tot ‘n einde gekom het. Die enigste oorblywende pool was die VSA. Met die liberale unipolêre wêreldorde in die hand, was die VSA in staat om voortreflike mag oor verskeie mededingers te verkry en te behou. Eers op die Noord-Amerikaanse vasteland, toe in die Westelike Halfrond, en uiteindelik wêreldwyd.


Verval

Maar in 2023 het die liberale wêreldorde baie onstabiel geword en is dit in ‘n krisis. Veral sedert 2008 is die Weste in ernstige agteruitgang: sy skuldgebaseerde ekonomieë het ‘n beperkte lewensduur. Boonop veroorsaak voortgesette massa-immigrasie, verval van demokrasieë, verlies aan etiek en wedersydse vertroue tussen burgers, sekularisering, liberalistiese atomisering van die individu en dwang tot inklusiwiteit ‘n onoplosbare sosiale verbrokkeling van liberale Westerse samelewings.

Die meeste lande in die wêreld, insluitend die BRICS-lande, is egter nie liberaal nie. Hulle is by uitstek kollektivisties en godsdienstig en verwerp intuïtief die liberale wêreldorde, alhoewel hulle vroeër baat gevind het by die formeel of formeel onderskryf van daardie orde. Voeg daarby die vrees vir Amerikaanse sanksies as lande nie bereid is om liberale Westerse geopolitieke belange te ondersteun nie. Die mag van die liberale wêreldorde word nou verder ingeperk deur opkomende magsentrums soos BRICS, die Shanghai Cooperation Organisation (SCO) en andere. Die behoefte vir lande om by die liberale wêreldorde aan te sluit – of daaraan te voldoen – word dus elke jaar kleiner.


Die globale meerderheid

Namate die aantrekkingsfaktore vir aansluiting by die liberale wêreldorde verswak, word die stootfaktore sterker. Die globale meerderheid, dit wil sê die BRICS-lande met die globale Suide, het ernstige twyfel oor die doeltreffendheid van die VSA se globale spelreëls. Dit het immers al dikwels geblyk dat die VSA in sy drang om homself te laat geld, sy eie reëls van hierdie wêreldorde oortree. Byvoorbeeld, die VSA manipuleer vrye verkiesings wêreldwyd, pleeg dosyne staatsgrepe wêreldwyd, begin oorloë teen lande teen internasionale reg, loods invalle van soewereine lande, dreig onwillige nasies en instellings met sanksies, en tree uitgesproke nasionalisties op: deesdae selfs proteksionisties. Terselfdertyd verkondig (en eis) die VSA nakoming van reëls ten einde nie-nasionalistiese, demokratiese en ope samelewings binne internasionale kontekste te skep.

“Deur skade en skande besef die globale meerderheid dat hierdie ‘wêreldorde’ in stryd is met internasionale reg”

Deur skade en skande besef die globale meerderheid dat hierdie ‘wêreldorde’ in stryd is met internasionale reg, waar byvoorbeeld nasionale soewereiniteit en multilateralisme gewaarborg word. Die globale meerderheid besef dat die reêls-gebaseerde wêreldorde sinoniem is met ‘n Amerikaanse wêreldorde, wat die VSA kan implementeer en aanpas volgens sy belange. Dit is altyd die VSA, en die VSA alleen, wat die reëls daarvoor stel en dit weer kan oortree. Dit pas by ‘n verskynsel wat ‘Amerikaanse uitsonderlikheid’ (American exceptionalism) genoem word: die VSA word toegelaat om lande in te val, staatsgrepe uit te voer en marionetregimes te vestig, maar ander moondhede word nie toegelaat om dit te doen nie.


Die belangrikheid van lokaliteit

Alternatiewelik verkies die voorste BRICS-lande, veral China, Rusland, Indië en Brasilië, ‘n multipolêre wêreld – ‘n gemeenskap van gelyke vennote van hoogs soewereine state, met die VN en ander internasionale instellings wat poog om nasionale integriteit en multilateraliteit te verseker. Verder bepleit voorstanders van multipolariteit die bestaan ​​en behoud van plaaslike oplossings vir plaaslike probleme en respek vir plaaslike denkwyses en politieke modelle.

In die gees van hierdie nie-globalistiese internasionale beleid, gaan die Suid-Afrikaanse Staatsdepartement voort om sy ekonomiese en militêre samewerking met Rusland en China, so deur die VSA aan die kaak gestel, te regverdig deur bloot te verwys na multilateraal erkende VN-resolusies, en nie na die eensydig gevestigde Amerikaanse sanksies wat net die Westerse lande ondersteun nie.


Die belangrikheid van Eurasië

Oor die afgelope paar dekades het dit herhaaldelik geblyk dat die eensydige sanksies, wat so belangrik is vir die Amerikaanse buitelandse beleid, slegs op mededingers van die VSA gemik is. Die VSA beskou mededingers as teëstanders of as ‘n bedreiging vir Amerikaanse nasionale belange (byvoorbeeld, China is altyd ‘n ‘threat’). Om sy kwynende unipolêre mag te behou, probeer die VSA nou meer as ooit om Eurasië – wat grootliks uit BRICS-lande bestaan ​​– ekonomies en geopolities te neutraliseer. Sedert die Eerste Wêreldoorlog het die VSA geweet dat heerskappy oor Eurasië, die ‘Wêreldeiland’, die sleutel tot wêreldmag is.

“Dit is dus belangrik dat Europese kapitaal en tegnologieë nie verenig met Russiese en Chinese grondstowwe en arbeid nie.”

As Europa, Rusland en China ekonomies en geostrategies saamwerk, sou dit ‘n baie magtige, welvarende Eurasië tot gevolg hê. Die rol van die VSA sou uitgespeel gewees het. Dit is dus belangrik dat Europese kapitaal en tegnologieë nie verenig met Russiese en Chinese grondstowwe en arbeid nie. Europa moet gevolglik van Eurasië geskei word.

Die VSA het hierdie skeiding suksesvol bewerkstellig deur te kies vir ‘n ou Duitsland-beleid wat gebaseer is op dwang. Wes-Europa hou nie meer ‘n risiko vir die VSA in nie: onder andere deur die energietoevoer van Rusland na Duitsland en die EU finaal af te sny, en deur die EU teen Rusland aan te hits, het die VSA ook hierdie ou deel van die wêreld afgesonder en van homself afhanklik gemaak. Op hierdie stadium is Rusland die Eurasiese mededinger nommer een. (Op ‘n later stadium sal Rusland gevolg word deur die tweede Eurasiese hindernis, die ewe magtige China.)


Rusland

Vir baie jare was die hulpbronryke Rusland die geostrategiese fokus van aandag vir die Amerikaanse globalistiese beheer van Eurasië. Maar die VSA is besig om te verswak, dus word die stryd teen Rusland nou verskerp. Rusland is nou die swaarste gesanksioneerde land nog. Sanksies teen Rusland teiken Russiese energie, verdediging, finansies en handel, met die doel om ekonomiese druk uit te oefen en die land te isoleer.

Sedert 2022 is dié land ook onderwerp aan direkte militêre vuur, deur die VSA-gedomineerde NAVO. Oor die loop van twintig jaar het die VSA en sy Westerse vasale Rusland agtereenvolgens in ‘n selfverdedigingstryd gelok, met die naburige Oekraïne wat nou as ‘n oorlogsgevolmagtigde namens NAVO ontplooi is.

Uiteindelik moet die isolerende sanksies en die uitgelokte oorlog daarop gemik wees om Rusland se veronderstelde geheel en al gas-en-olie-uitvoer-gebaseerde ekonomie in duie te laat stort en Rusland te verswak tot die punt van pro-Westerse regimeverandering.


Die Weste het homself geïsoleer

Onder president Poetin se leierskap het die Russiese ekonomie egter oor die afgelope nege jaar geweldig gediversifiseer en bande met Asiatiese en BRICS-lande gevestig. Reeds in 2014 moes Rusland sy rug op die Weste draai. In 2023, ondanks die oorlog – en juis danksy die Amerikaanse sanksies wat ’n toenadering tot BRICS afgedwing het – is Rusland in ’n ekonomies sterker posisie as ooit tevore.

In plaas daarvan om ‘n globale, verenigde front teen Rusland te stig in reaksie op die oorlog in die Oekraïne, het die VSA en die Weste hulself wêreldwyd geïsoleer. Dit is alles aangehelp deur die Weste wat aanhou om Rusland en BRICS te verwerp, terwyl dieselfde BRICS-inisiatief met Rusland, China, Indië en nou Saoedi-Arabië groei en prominensie kry. En, verstaanbaar, verwerp BRICS op sy beurt meer as ooit die Amerikaanse liberale wêreldorde.

Die gevolg is dat die VSA, met sy sanksies nou Westerse ekonomieë naby Rusland beskadig het; die VSA het diplomatieke betrekkinge verhard; daar is wrok onder die lande wat deur hierdie maatreëls geraak word, en BRICS kan uitsien na groter voorspoed en nouer samewerking as ooit tevore.

“Die oorlog en die gedrag van die VSA as gevolg van die oorlog het dus net die skepping van die multipolêre wêreld versnel.”

Die oorlog en die gedrag van die VSA as gevolg van die oorlog het dus net die skepping van die multipolêre wêreld versnel. Terwyl Westerse sanksies ingestel is om Westerse heerskappy te verseker en mededingers geleidelik uit te skakel, het hulle die teenoorgestelde bereik.


Wegbeweeg van unipolariteit

165 van die 195 lande ter wêreld ondersteun nie sanksies teen Rusland nie. Slegs Westerse lande en Japan ondersteun die sanksies. Die wêreldmeerderheid, insluitend Suid-Afrika, bly aan Rusland se kant ondanks Amerikaanse dreigemente en pedantiese staatsbesoeke, of hierdie lande onthou om teen Rusland te stem (uit angs vir 'n konfrontasie met die VSA).

BRICS het die toekoms. Die Franse president Emmanuel Macron is bewus hiervan. Hy het die afgelope tyd probeer om goeie betrekkinge met China te vestig en by die BRICS-vergaderings in Suid-Afrika te probeer aansluit. Beide Frankryk en China is ten gunste van die behoud van nasionale soewereiniteit. Hulle posisioneer hulself as promotors van die multipolêre wêreld en die demokratisering van internasionale betrekkinge. Soos BRICS-lande, voldoen hulle aan die omvattende strategiese samewerkende vennootskappe vir stabiliteit, wederkerigheid, ware multilateralisme en stabiliteit. Maar daar is een groot verskil: Frankryk is gebonde aan die pro-Amerikaanse EU en NAVO, en China is ‘n lid van BRICS.


Die VSA en China

Die VSA maak 4,1 persent van die wêreld se bevolking uit, en die meeste lande wil nie ‘n wêreld onder leiding van die VSA hê nie. Hulle verkies ‘n multipolêre wêreld. China is verantwoordelik vir 17,9 persent van die wêreld se bevolking, en die omvang van sy ekonomie is reeds vergelykbaar met dié van die VSA. Vir ‘n groot deel van die wêreld is China die voorste handelsvennoot. Dit is net te verstane dat China ook aanspraak maak op ‘n plek in die wêreld, saam met die VSA. Maar sonder die VSA aan die hoof van ‘n ‘reëlsgebaseerde wêreldorde’.

Die VSA het egter die beproefde strategie gekies: sedert die Biden-administrasie is Amerikaanse handelsooreenkomste daarop gemik om China uit te sluit. Dit kom neer op ooreenkomste wat voorsiening maak vir ‘n tegnologiebeheerregime om China se opbou van strategiese vermoëns te blokkeer. Verder probeer die VSA om betrekkinge tussen Amerikaanse vriende aan die periferie van China te blokkeer, en die VSA versterk die teenwoordigheid van Amerikaanse magte langs die Asiatiese periferie.


Die toekomstige multipolariteit

Die multipolêre meerderheid wil ’n wêreld hê waarin vrede gemaak word tussen Rusland en die Oekraïne, sonder om staat te maak op die oorheersende Westerse persepsie van die konflik – insluitend NAVO se oostelike uitbreiding. Hulle wil werk aan ‘n vrede wat ‘n multipolêre wêreld weerspieël, en hulle stem nie teen Russiese belange by die VN nie.

Die VSA is nie meer die dominante globale ekonomie nie. Hou in gedagte dat die G7 (d.w.s. die VSA, Kanada, Brittanje, Duitsland, Italië, Frankryk en Japan) eintlik kleiner in ekonomiese grootte is as die BRICS-lande. Boonop is die BRICS-ekonomieë robuust omdat hulle, anders as Westerse ekonomieë, nie op skuldskepping en ‘n geldeenheid van vertroue gebaseer is nie, maar op ware kommoditeite.

“Die VSA gebruik al hoe meer sy dollar as ‘n sanksiewapen teen onwillige lande, dus om die dollar te laat vaar sal lande groter finansiële en monetêre vryheid bied.”

Gevolglik het die BRICS-lande die BRICS-bank gestig en daar is planne om BRICS-geldeenhede te ontwikkel. Die VSA gebruik al hoe meer sy dollar as ‘n sanksiewapen teen onwillige lande, dus om die dollar te laat vaar sal lande groter finansiële en monetêre vryheid bied.

Boonop is die Nuwe Ontwikkelingsbank in Sjanghai gestig, en die Asiatiese Infrastruktuur-beleggingsbank is in Beijing gestig omdat die VSA en sy Wêreldbank besluit het, na ‘n stemming in die Amerikaanse Kongres, om op te hou om internasionale hulp te verskaf. In plaas daarvan om aan die deur van die Wêreldbank te klop, kan die BRICS-lande nou mekaar en mekaar se vennote help.


Om Amerikaanse druk te weerstaan

Terwyl Amerikaanse amptenare en media onlangs gepoog het om Suid-Afrika uit te beeld as ‘n vrygewer of ondersteuner van lande wat deur die VSA as vyandig beskou word, kan Suid-Afrika staatmaak op openlike of stilswyende goedkeuring van die BRICS en globale meerderheid. Volgens sommige ontleders beteken dit dat Suid-Afrika die reëlgebaseerde wêreldorde sou vaarwel gesê het. Miskien is daardie ontleders reg. Die reëls-gebaseerde wêreldorde was in elk geval disfunksioneel.

Die Amerikaanse sanksies en oorloë sal nie verhoed dat plaaslike ekonomieë en plaaslike politieke liggame ‘n toenemend belangrike rol speel in die komende dekades in die stryd tussen die geglobaliseerde netwerksamelewing teenoor die meer plaaslike, geopolitieke multipolêre wêreld nie.

Suid-Afrika het op verskeie maniere goed gevaar om nie die Russiese inval in die Oekraïne te veroordeel nie. As ‘n soewereine staat het Suid-Afrika, soos die ander lande van die multipolêre meerderheid, goeie redes om die stryd in die Oekraïne as ‘n Russiese verdediging teen die VSA te beskou. Die land sal, as hy nie onder Amerikaanse druk buig nie, kan voortgaan om militêre hulp aan Rusland en China te verleen, en dalk andersom.

Sulke gebare van welwillendheid, te midde van die huidige geopolitieke verskuiwings, sal ongetwyfeld ook positiewe gevolge hê vir verdere ekonomiese en geo-stategiese samewerking tussen Suid-Afrika en BRICS. Suid-Afrika sal dus kies vir ‘n belowende, multilaterale, sterker konglomeraat wat die land in staat sal stel om die dwangkragte van eensydige Amerikaanse globalisme te ontsnap.


Suid-Afrika se multipolêre oomblik

Vir Europa, wat agter die VSA moes skaar, sal die toekoms nog meer globalisme en ekonomiese en sosiale afswaai meebring. Die groeiende proteste uit Frankryk, Slowakye en Hongarye sal dit nie kan verander nie. Suid-Afrika kan steeds kies.

“Suid-Afrika bevind hom nou aan die wenkant van die wêreld, terwyl die Weste die verloorder is.”

Ongeag hoe korrup en misluk Suid-Afrika geword het: Suid-Afrika bevind hom nou aan die wenkant van die wêreld, terwyl die Weste die verloorder is. Die Amerikaanse wêreldorde en sy ekonomieë en samelewings is besig om agteruit te gaan, terwyl BRICS groei: meer en meer magtige moondhede belyn hulle met BRICS en beweeg weg van die Amerikaanse heerskappy.

Die wêreld is besig om multipolêr te word danksy ‘n land soos Suid-Afrika, wat ten volle moet kies vir BRICS en die globale meerderheid. Daardie keuse is nie net vir Suid-Afrika belangrik nie, maar ook vir die vrye wêreld. Om hierdie rede speel Suid-Afrika tans ‘n deurslaggewende rol in die wêreld, en uiteindelik hang alles af van watter keuse Suid-Afrika maak.