Het kabinet is er nog niet uit. Vooral het CDA weet nog niet of het opheffen van belemmeringen voor werknemers uit landen die in 2004 tot de Europese Unie zijn toegetreden wel zo'n goed idee is. CDA-minister Bot van Buitenlandse Zaken vreest dat Nederland het afvoerputje van Europa wordt als Nederland als enige de grenzen opent voor werknemers uit nieuwe EU-landen.

Men is principieel voorstander van het openen van de grenzen, maar wil niet als enige opdraaien voor de vervelende gevolgen van deze beslissing. Dus als de omringende EU-landen hun grenzen ook openstellen is er niets aan de hand. Spreiding van ellende noemt men dat. Afgezien van het weinig verheffende dat er in de vergelijking met het afvoerputje zit; weten de Polen wel hoe de neoliberale elite naar hen kijkt?

Tot nu toe krijgen werkgevers alleen een werkvergunning voor Polen als er een tekort is aan arbeidskrachten in hun sector. Maar als het aan de neoliberale politiek ligt, zal dat veranderen. Iedereen moet met iedereen kunnen concurreren. Dat is goed voor de economie. Dat zal wel. Maar is het ook goed voor al het andere in het leven dat er toe doet? Is het goed voor de Polen zelf?

De snelle toename van de wereldhandel en het proces waar mensen hun gemeenschappen ontgroeien, kan men kort samenvatten onder het woord globalisering. Dit is een verschijnsel, volgens velen een onvermijdelijk verschijnsel, dat een gevolg is van de vergemakkelijkte communicatie over de gehele wereld. Vliegtuigen, massamedia en Internet maken de wereld metaforisch gesproken kleiner en men voelt dat de uitdaging om je afzetmarkt nog groter te maken dan dat-ie was, aangegaan moet worden.

Maar met het noemen van dit verschijnsel van wereldverkleining raken we niet de kern van het globalisme, wat een wereldovertuiging is van de huidige wereldleiders en hun ondersteuners. Globalisme is dus niet een verschijnsel maar een concept, een leer, die deel uitmaakt van de neoliberale ideologie, die het Westen al enkele decennia in z'n greep heeft.

Het neoliberalisme onderhoudt een hechte verwantschap met het globalisme. Immers, het neoliberalisme is invloedrijker dan ooit omdat het de grote wereldvisie is die overbleef nadat alle ideologieën hadden afgedaan. Het communisme is verdwenen, volgens de liberalen en sociaal-democraten vanwege de juistheid van de westerse invulling van de vrije markt, en als wereldalternatief voor levensgeluk wordt het systeem van onbeperkte handel gepropageerd. Westerse sociaal-democraten en liberalen, allebei exponenten van een materialistische invulling van een op de Verlichtingsleest geschoeid egalitarisme, hebben elkaar sinds de val van het communisme ontmoet en een nieuwe wereldvisie ontwikkeld.

Het is dit egalitarisme, dit gelijkheidsdenken dat vijandig staat tegenover culturele, collectivistische verschillen en oude sociale, zichzelf in stand houdende structuren. Het gelijkheidsdenken van de 20ste en 21ste eeuw vernietigt de meritocratie en het aristocratisch aspect van de oude klassestructuren, en verlaagt de klassen tot louter economische entiteiten. Klasse wordt in onze recente tijd uitgedrukt in geldbezit en niet in (aangeboren) vaardigheden, overerving, uitmuntendheid, onderlegdheid of leiderschap, zoals in oudere (de Europese incluis) culturen.

Nee, klasse is geld, En wie geld heeft, heeft macht. De nieuwe klassen bepalen wat er gekocht wordt, wat de consument wil, enz. De nieuwe klasse is de transnationaal opererende marktkoopman, en de nieuwe massa's zijn de afhankelijke, ontwortelde consumenten. Ontworteld in de ruimste zin des woords; niet alleen door massa-immigratie naar Europa, maar ook door de eerder genoemde vernietiging van de sociale structuren van meritocratie, aristocratie en hiërarchie. Kortom, Europa is zijn orde kwijt en het consumentisme moet daarvoor in de plaats komen. Bezit, amusement, uiterlijkheden en carričres moeten de mensen nieuwe handvatten geven, geheel volgens de oppervlakkige normen en waarden van het gelijkheidsdenken. Iedereen wordt teruggeworpen op een gelijkheidsconcept, waarna je je kunt “opwerken” door de regels en beloningen van het kapitaal. Dat is de vrijheid van het neoliberalisme: ontworteling en leegte.

En dat is waar Europa naar streeft met zijn “vrij verkeer van arbeid en van mensen”. Het is dan ook geen bagatelle wanneer staatssecretaris Van Hoof stelt dat het opwerpen van belemmeringen toch geen zin heeft, aangezien vanaf 2009 de grenzen toch open moeten. Tenzij... - en daar zit ‘m de kneep – tenzij de economie ontwricht dreigt te worden.

Alles kan, mag en moet ontwricht worden, maar niet de economie. En nu maar afvragen waarom partijen als de SP steeds meer stemmen schijnen te trekken…

Naar aanleiding van Kabinet nog oneens over Polen, uit het Nederlands Dagblad d.d. 14 maart 2006.



Dinsdag 14 maart 2006