25/07/2003

In 2003 verwyder die ANC Paul Kruger se bekende standbeeld van die Kruger Nasionale Park omdat "die afbeeldings van verdedigers van apartheid moet verdwyn." Maar Kruger het niks met Apartheid te doen gehad nie. Dit is alweer 'n voorbeeld van die ANC se lompe, kulturele onbenul. Hy wil met politieke foefies 'n geskiedenis wegvee en 'n beskawing onsigbaar maak. Klik hier om te sien waarom van Kruger 'n standbeeld opgerig was.

Die kolonialistiese blanke staat word nou deur ‘n omgedraaide kolonialisme voortgesit. Tog word die regering in die hele wêreld gelouer omdat dit die aanmatigende voorneme het om nou alles anders te doen. Diskriminasie en rassisme is in Suid-Afrika steeds ‘n politieke hulpmiddel waarmee die publieke opinie manipuleer kan word. Die staat is gewerskaf in ‘n desperate stryd teen verval en ekonomiese ongelykheid, terwyl die korrupsie van die nuwe leiers die bes bewaarde publieke geheim is. Hulle slaag nie daarin om die bevolking tevrede te stel nie.

‘n Holruggeryde deuntjie wat die publiek moet aanhoor is die regering se bewering dat deesdae se probleme te wyte is aan die in die negentigerjare afgeskafte apartheidspolitiek, en aan die praktyke van die toenmalige heersende klasse, die Afrikaners.
"Blameer dit op apartheid!", roep die Afrikaanse protessanger Koos Kombuis.

Thabo Mbeki beskou Suid-Afrika as die voorbeeldige land vir ‘n pan-Afrikaanse uitkyk waar die meerderheid heers en waar mense veral op eie krag, sonder Europese invloede, ’n nuwe beskawing daarstel. Dit is ‘n begryplike standpunt vir ‘n land wat eers in die negentiger jare van die vorige eeu gedekoloniseer is.

Maar dat daardeur Afrikaans die onderspit delf teen Engels, dít is nie vanselfsprekend nie; Afrikaans is ‘n Afrika-gebonde taal – dit is gebore in Afrika en word net daar gepraat -- en hy is, wat dit aangaan, baie meer kontinentaal-Afrikaans as Engels. Hier lê ‘n taak wat vir ons, Nederlandssprekendes: die Nederlande en die Afrikaanssprekendes moet hul uiterste bes doen om dit duidelik te maak dat die moedswillige verengelsing niet juis is nie en dat maatskaplike tevredenheid beter tot stand kan kom wanneer die staat mag afwentel op etniese minderhede en aan hulle besondere regte toeken, pleks van om kulture en identiteite af te breek.

Ons sien twee, onjuiste, motiewe vir die afskaling van Afrikaans;

1. aldus word vergeldingspolitiek toegepas, om die publieke aandag weg te lei van die eie onvermoë om self veroorsaakte probleme op te los (daarvoor benodig ’n mens blykbaar ’n sondebok)

2. aldus word gestrewe na ‘n mitiese eenheid om ‘n intussen lankal verouderde stelsel van die sterk nasiestaat te verwesenlik, gekombineer met Afrikaanse filosofieë (African Renaissance, Ubuntu en die materialistiese vooruitgangsdenke van die marxisme).

Dat die taal nie slagoffer van die post-apartheidsvergelding hoef te wees nie, blyk uit die groot aantal nie-Afrikaners wat Afrikaans praat. Daar is omtrent 2,9 miljoen blankes wie se huistaal Afrikaans is, maar volgens ‘n ondersoek na moedertaalsprekers uit 1991 praat 2,7 miljoen kleurlinge en 80.000 swartes hierdie besondere taal, laat staan nog die Afrikaanssprekendes binne die neolitiese, heeltemal unieke KhoiSan-nasie (‘Boesmans’ en ‘Hottentotte’) en die derduisende Griekwas, wat ook ‘n etniese groep van hul eie is. Dit kom dus rofweg neer op ’n vyftig-vyftig situasie! ’n Ander 10.000 Asiërs praat Afrikaans by die huis (dit is meestal Indiërs in die omgewing van Afrikaanse dorpe in KwaZulu-Natal, soos Vryheid). So altesame praat omtrent 5.740000 mense Afrikaans van wie die helfte uit nie-blankes bestaan.

By die verheerliking van Engels word dikwels aangevoer dat Afrikaans nie deur die meerderheid gepraat word nie. Wanneer ons ons egter hierin verder verdiep, doen ons ’n merkwaardige ontdekking. Uit dieselfde navorsing, publiseer in die voortreflike boek Afrikaans in Afrika deur mense soos Christo van Rensburg (red.) uit 1997, blyk dat op die vlak van aantalle huistaalsprekers, Afrikaans die tweede plek kry, terwyl Engels die vierde plek behaal. Op die eerste plek vind ons Zoeloe met 8,3 miljoen sprekers, tweede plek Afrikaans met 5,7 miljoen sprekers, op die derde plek Noord-Sotho (‘n Bantoetaal) met 3,4 miljoen sprekers en op die vierde plek Engels met 3,4 miljoen. Die sogenaamde pragmatiese argument voor Engels, wat op ‘gebruikersvriendelikheid’ fokus, is dus ongeldig. Boonop is die Afrikaanse grammatika eenvoudiger, dus is dit makliker om te leer. Wat meer is, onder swartes word Afrikaans beter verstaan as Engels, omrede dit die kontaktaal is tussen wittes en swartes, selfs indien hierdie wittes Engelstalig is (die taalkundiges onder u sal moontlik belangstel in hierdie brokkie inligting: daar bestaan ’n kreooltaal wat op Afrikaans gegrond is. Dit is Oorlams, en dit word gepraat deur swartes. Oorlams kan dalk as ’n kreooltaal van ’n gekreoliseerde taal [Afrikaans] beskou word).

Dit is selfs ‘n mite dat die aandrang op Afrikaans as publieke taal, wat die beskerming van Afrikaans as onderrigmedium insluit, `n minderheidskwessie is. Volgens `n opname gedoen in 2000 vir die Suid-Afrikaanse taalkommissie Pansat wil 70% van die totale bevolking in hul eie taal deur die owerheid en die private sektor bedien word. Meer as 60% verlang die ontwikkeling van nie-dominante tale. Net 12% dink dat leerders op skool eerder in Engels as in ander tale onderrig word. Net 13% van alle jongmense verkies Engels as enigste onderrigtaal.

Met die verdringing van Afrikaans word ’n tamaaie groep mense onregverdig behandel. Die in aantal toenemende, honderdduisende lesers van Afrikaanse koerante en tydskrifte dui aan dat Afrikaans nog landwyd verkies word deur Afrikaanspraters. Afrikaans is ‘n lewendige, moderne en volwaardige taal. Ondanks die feit dat staatsdokumente, politieke verslae van die parlement, openbare instellings en staat-gedryfde maatskappye Afrikaans die laaste jare ignoreer.

Afrikaans het in die jongste tyd terugslae beleef op die terreine van:

• Die regering en administrasie;

• Regstelsel;

• Wetenskap en tegnologie;

• Media en kommunikasie;

• Onderwys;

• Kulturele lewe;

• Sport en ontspanning; en

• Die handelswêreld.

Maar wat die Afrikaner werklik in sy siel tref is die oënskynlik liberale maar onverbiddelike beleid van blootstelling van die Afrikaanse universiteite aan die klipharde wette van die mark, transformasie van die land en bemagtiging. ’n Baie aktuele skandaal: Afrikaans verdwyn van die Afrikaanse Stellenbossche Universiteit omdat hy oorspoel word deur studente wat sê hulle verstaan nie Afrikaans nie! Die regering doen hoegenaamd niks hierteen, "almal is mos gelyk, maar die meerderheid regeer." Nee, die regering moedig die verengelsing selfs aan. Die jong Afrikaners moet bloei vir wat hul vadere in die verlede gedoen het.

Die grondwet skryf voor dat Afrikaans, eweas die orige 11 amptelike tale, ‘n volwaardige taal is wat kanse moet kry om hom te ontplooi en gehandhaaf te word. Tog word Afrikaans stadigaan van die Afrikaanstalige gemeenskap se voorste kampus, Stellenbosch, verdring. Die regering eis nou dat daar in Engels onderwys word. Hy bied sy eise aan as die bevordering van ‘access’ en ‘equity’, maar dit is te betwyfel of dit die eintlike rede is. Die vraag van swart studente na universiteitsopleiding het sedert 1998 skerp gedaal en daar is spaarkapasiteit aan sowel die histories swart, as histories liberale universiteite. Wat waarskynlik agter die eis lê dat Stellenbosch Engels moet aanbied is `n poging om heerskappy ook op kulturele gebied tasbaar af te dwing. Ook in ander lande is die dominante groep of staatsvolk geneig om daarop aan te dring dat mense uit sy geledere die reg het tot toegang tot enige publieke instelling op sy eie terme. Die ANC-regering definieer die swart gemeenskap as die staatsvolk; ek noem dit ’n slu foefie om die ander kultuur te vernietig.

Om die taal van ander vlakke as die ‘huisie en kombuisie’ te verdring is die doodsvonnis vir ’n voorheen virulente taal. Die aandrang op Afrikaans as enkelmedium aan een of twee instellings is nie eienaardig nie en dit is gewoon oningeligtheid om dit te wil sien as `n vaskleef aan apartheidsvoorregte. Ons maak weer eens die vergelyking met die moderne Kanada: een van die wêreld se mees gesiene filosowe, Charles Taylor van McGill Universiteit in Montréal, verstaan die aandrang op Frans in Québec as `n begryplike aandrang op taaloorlewing.

Meer as vyftien miljoen mense in Suid-Afrika kan Afrikaans praat en verstaan. Dit is omtrent 48% van die totale bevolking. Van die mense gebruik sowat 9 miljoen Afrikaans as ‘n tweede of derde taal. Op grond van haar aantalle vorm hierdie groep een van die belangrikste sprekersgroepe, meer as die groep moedertaalsprekers. Om hierdie rede word vandag baie aandag gegee aan die geletterdheidsbehoeftes van die groep Afrikaanssprekenden. In die verlede is daar nie veel gedoen vir die taalbehoeftes van niemoedertaalsprekers van Afrikaans nie. Deesdae is dit anders. Op talle plekke bestaan daar tans moontlikhede vir mense om Afrikaans te leer skryf. Hier speel die Stigting vir Afrikaans ’n belangrike rol. "Afrikaans gee ons ons menswees terug," het Frank Julie, ’n kleurling, by geleentheid gesê.

Daar is tewens ‘n tipe onderstroming binne die intellektuele jongmense aan die gang; ‘n tipe alternatiewe stroming, waar Afrikaans ‘n uitmuntende plek verwerf het; skilders, skrywers, musiekkunsternaars, digters en wat dies meer sy. Hierdie stroming blink uit in sy uitermate nonkonformistiese, bykans a-politiese standpunte. ’n Mens sal hier geen –ismes aantref nie; net krag, geesdrif vir jou eie kultuur en ’n behoefte om vorentoe te kyk sonder om gehinder te voel deur wat die nasionalistiese voorouers aangerig het, en wat die nuwe swart nasionaliste nog sal veroorsaak. Die logge idealistiese beleid van die regering met al sy verborge agendas van vergelding en vals liberalisme roep ’n reaksie by die intellektuele kringe op. Tydskrifte soos Insig en feeste soos die springlewendige Klein Karoo Nasionale Kunstefees (onlangs weer in Maart gehou) maak almal deel uit van hierdie nuwe, postmoderne besef van die eiendomlike.

Maar ook meer volksgerigte organisasies soos Die Groep van 63 en die strydvaardige PRAAG, polities aktiewe jongmense en intellektuele, belangstellendes, mense wat omgee vir hul taal, Afrikaners wat entoesiasties is of wat hulle vererg, wel of nie ooit betrokke by die anti-apartheidsstryd; hulle word nou ál meer bewus van hul Afrikaanse identiteit.

In hierdie kultuurstryd ontmoet Afrikaners, wat mekaar in die verlede vanweë politieke onenigheid bestry het, mekaar weer op vriendskaplike grond. Verligte denkers soos die filosoof, skrywer en sakeman Dan Roodt en skrywer-digter Breyten Breytenbach, wat albei die land moes ontvlug het (vanweë hul kritiek op die bewind van die Nasionale Party) bied nou met alle woede en ironie weerstand teen die huidige ‘demokratiese’ bewind. Die liberale enfant terrible van die wit parlement van weleer, Frederik van Zyl Slabbert, keer hom nou ook teen die regering wat ‘n nuwe vorm van rassisme gevind het, waar wit Afrikaanstaliges die ongewenste kindjies is. Met sy bewondering vir Karl Popper se filosofie van Open Societies en sy goeie bande met die filantropiese ultra-liberale globalis George Soros, neem hy waar dat die regering besig is met eng-staatsminnende en regeerderagtige gedrag wat enige verfyndheid ontbeer, terwyl die regering doof is vir kritiek van die buiteland uit. Ook Van Zyl Slabbert is ‘n Afrikaner en die pogings van die regering om sy taal af te skaal sien hy as ‘n aanslag op sy identiteit; identiteit oorstyg politiek en is so diep ingebed dat dit geld en mag na ‘n tweede plek skuif. Hy skryf in sy meeslepende en diep-oordinkende outobiografiese boek Afrikaner Afrikaan (2000) dat hy ná al sy stryd teen apartheid en voor demokratisering en sy kontakte met internasionale denkers steeds "so Afrikaans is soos boerewors en pap."

Om ’n deel te wees van ‘n open society – ‘n ope samelewing - is vir minderhede in ‘n nasiestaat ‘n noodsaak, want alleenlik dan kan lande die regering in kwessie kontroleer en positief beïnvloed. Zimbabwe is ‘n geval van so’n geslote samelewing wat niet langer wil staatmaak op vrye ondersoek na verskillende moontlikhede om probleme te hanteer nie. Mugabe en sy despotiese regering gee voor dat hulle alreeds oor alle nodige kennis van hulle eie beskik, met as gevolg dat hulle die heeltyd ‘n verdedigingshouding aanneem en veranderinge en vreemde invloede afweer. Hulle kan alles kan doen met etniese minderhede wat vir hulle reg lyk. Vervolgens verbied hulle onafhanklike media en vrye vergaring van inligting, en vrye ondersoek. So’n staat was Suid-Afrika tydens die wit bewind ook. Die arrogansie (beter nog; die angs om abuis te wees), die korrupsie en die oppermagtigheid van die huidige Suid-Afrikaanse regering kan ‘n verdergaande vervreemding van die westerse gedagtewêreld tot gevolg hê. Dit kan ‘n eenkennige, onsekere regering genereer wat voorgee om alles te weet, wat aan sy swaar verlede alle morele regte verleen het en met die Afrikaner kultuur kan doen wat hy wil. Vandag is daar alreeds gevalle waar die pers op las van die regering nie mag berig oor bepaalde sake wat die regering aangaan nie.

Ook in Nederland en Vlaandere klink al hoe meer weerstand en die mense ondersteun die Afrikaners in hulle pogings om hul taal te handhaaf. Veral Vlaamse organisasies help Afrikaanse skole en organisasies. Kunstenaars soos Herman van Veen en Stef Bos span hulle in om in gemeenskaplike kunsprojekte die Afrikaners aan te spreek op hul besonderse posisie in Suid-Afrika: hulle kom gereeld in Suid-Afrika kuier en sien hoe Afrikaanssprekendes sukkel en teen Engels moet veg. Daar is Nederlandse steun vir die Klein Karoo Nasionale Kunstefees en daar is uitwisseling van akademici en studente tussen Nederland, Vlaanderen en Zuid-Afrika (danksy die Nederlands-Zuid-Afrikaanse Vereniging NZAV). Sulke feitlike en morele steun wys vir die Afrikaners, en die Nederlandstaliges, dat hulle nie alleen in die wêreld staan met met hulle taal en dat hulle vir hulle ontwikkeling nie alleenlik na die Angelsaksiese letterkunde en ander bronne hoef te gryp nie. Afrikaans is deesdae nog steeds die sondebok, maar wanneer die oer-liberale Nederland in die toekoms gaan hamer op die onreg wat ‘n taal aangedoen word, kan die menings in Suid-Afrika oor die taal verander.

Nederlandse en Vlaamse organisasies soos Taalverdediging, die Genootschap Onze Taal, die Algemeen Nederlands Verbond ANV, die Nederlands-Zuid-Afrikaanse Werkgemeenschap NZAW, die bogenoemde NZAV, op internet Orandië en Die Roepstem, en talle Suid-Afrikaanse organisasies soos PRAAG, die Stigting vir Afrikaans, die Afrikaanse Taal- en Kultuurvereniging ATKV, die Federasie van Afrikaanse Kultuurverenigings FAK, die dinkskrum Groep van 63, die Vriende van Afrikaans en baie, baie ander is onmisbare skakels in die ketting van inisiatiewe wat die Afrikaans-Nederlandse verbondenheid benadruk en wat die Afrikaner ’n riem onder die hart gee in sy stryd teen kulturele annihilasie. Daar is genoeg werk om te doen; kom laat ons werk vir die herstel en handhawing van Afrikaans!

Marcel Bas

Geraadpleegde literatuur:

• Crystal, David, The Cambridge Encyclopedia of Language, Cambridge 1997
• Davidson, Basil, Afrika en de Vloek van de Natiestaat, Amsterdam: Jan Mets; Den Haag: Novib, 1994
• Du Toit, Z.B., Die nuwe toekoms — ’n perspektief op die Afrikaner by die eeuwisseling, JP van der Walt en Seun, Pretoria 1999
• Hobsbawm, E. & Terence Ranger, The Invention of Tradition, Cambridge University Press, Cambridge 1983
• Lijphart, A., Verzuiling, pacificatie en kentering in de Nederlandse politiek, De Bussy, Amsterdam 1968
• Popper, Karl, The Open Society and Its Enemies Volume 1: the spell of Plato, 5th edition. Routledge & Kegan Paul, 1984
• Thompson, Leonard, A History of South Africa, Third Edition, Yale University Press, Yale 2001
• Toynbee, A.J., A Study of History, Oxford University Press, Oxford 1949
• Van Rensburg, Christo (red.), Afrikaans in Afrika, J.L. van Schaik Akademies, Pretoria 1997
• Van Zyl Slabbert, Frederik., Afrikaner Afrikaan, Tafelberg, Kaapstad 1999
  
  

Hierdie artikel was geskryf vir Taalnieuwsbrief, die tydskrif van die pro-Nederlandse en pro-Afrikaanse Aksiegroep Taalverdediging www.taalverdediging.nl.