Terug naar het menu, of lees hieronder verder.

Deel twee: Nabeschouwing ANC vs. Afrikaans

Het kan duidelijkheid scheppen enige in bovenstaand betoog geponeerde stellingen en genoemde feiten nader te bespreken:

Ten eerste spreekt de heer Paardekooper van het geleidelijk afschaffen van het Afrikaans door de ANC-regering. Dit is een gegeven waarmee de Afrikaanstaligen zich elke dag geconfronteerd zien. Op televisie is het Afrikaans slechts nog een schaduw van wat de taal oorspronkelijk was op dat medium. Populaire programma's die vroeger echt tweetalig waren (en dan spreek ik van twee jaar geleden) zoals Fifty-fifty/Vyftig-vyftig zijn voor 90 % Engels geworden, de meeste programma's in Afrikaans zijn geschrapt en daarvoor in de plaats daarvan zijn er veel meer Engelse programma's bijgekomen, en in alle openbare instellingen wordt Afrikaans gemeden. Het 'Poskantoor' mijdt Afrikaans tegenwoordig, officiële brieven van de gemeenten aan de burgers worden alleen in het Engels geschreven (zelfs in Afrikaanse 'bolwerken' als Bloemfontein) en het is zo dat als bedrijven modern willen lijken, ze overgaan op Engels als reclametaal en omgangstaal (daarom; petje af voor bedrijven als Sanlam en de OK-Bazaar die in het Afrikaans blijven adverteren). Ook de verslagen van de vergaderingen in het Parlement — de 'Hansard' — zijn alleen nog in het Engels omdat 'het anders te veel geld gaat kosten voor drukwerk', zo klinkt het. Met de reden dat Zuid-Afrika zich zo meer internationaal profileert wordt de eigen bevolking Engels opgedrongen. Met het doorvoeren van een verdere uitbreiding van het Engels en een verdringing van Afrikaans gaat men er echter aan voorbij dat zowel blank, bruin als zwart in Zuid-Afrika Afrikaans beter begrijpt dan Engels. Het is duidelijk dat er iets anders dan praktische overwegingen gemoeid zijn bij het beleid van terugdringing van het Afrikaans.

Veel Engelstaligen in Zuid-Afrika kunnen zich goed vinden in de actieve afkalving van Afrikaans. 'Afrikaans is ouderwets', hoort men vaak. Wederom een emotionele drogreden; Afrikaans is — op het Faerëers na — de modernste taal van de Germaanse taalgroep en zij is véél jonger dan het Engels, maar de associaties die het Afrikaans oproept bij de mensen is enkel te wijten aan het feit dat Afrikaans de voertaal van de oude, blanke machthebbers was. Niettemin spraken vele tegenstanders en/of slachtoffers van de Apartheid (Breyten Breytenbach, Pieter-Dirk Uys, André P. Brink, de bruinmense, de Griekwa's en vele zwarte burgers) ook Afrikaans. De laatste tijd noemt het ANC de mensen die zich sterk maken voor de eigen taal 'racisten' en waarschuwt deze partij die mensen voor hun toekomst: "Je kunt beter met ons zijn dan met oude racisten", daarbij de NNP (Nuwe Nasionale Party) en de andere meer pro-Afrikaanse partijen diskwalificerend als racistisch, op grond van de overheersende (d.i. echter louter demografisch en sociologisch bepaald) huidkleur binnen die partijen. ANC's Nelson Mandela gebruikt deze terminologie en deze smet op Zuid-Afrika's geschiedenis voor het terugdringen van een taal. Dat zijn totaal andere geluiden dan toen Mandela nogal eens in vloeiend Afrikaans de Nederduitsch Gereformeerde Kerk toesprak en op bezoek kwam bij Betsie Verwoerd (de echtgenote van 'mr Apartheid' H.F. Verwoerd) in het Afrikaner dorpje Orania dat een groeicentrum moet vormen voor een toekomstige Afrikaner volkstaat. Nee, Mandela maakt zulke gebaren niet meer omdat deze anders hypocriet zouden overkomen wanneer hij tegelijkertijd deze taal probeert te verdringen. Mandela verhardt de actie tegen het Afrikaans en de invloed die haar sprekers op de samenleving heeft en het lijkt erop dat in Nederland niemand zich daar echt een mening over heeft gevormd of men beseft onvoldoende wat dat alles inhoudt voor Afrikaanstaligen; althans, wie zou vermoeden dat Mandela het zo gemunt zou hebben op een taal? Negatieve trekken bij deze regering te ontdekken is moeilijk denkbaar: het gaat immers goed in Zuid-Afrika, WANT gerechtigheid geschiedt in deze republiek. In de Nederlandse media zal niemand het ANC oneerlijke stellingen en een antipathie jegens het Afrikaans (willen) verwijten omdat het langverbeide doel — een ANC dat Zuid-Afrika regeert — immers bereikt is. Het is echter heel normaal dat men kritisch blijft kijken naar welke regering of wat voor partij partij dan ook, hoe politiek correct deze partij ook moge zijn en hoe gerechtvaardigd haar macht ook zij. Nederland en Vlaanderen hebben iets met Afrikaans, dat staat vast. Waarom zouden wij dan niet meer dan gemiddelde belangstelling hebben voor het voortbestaan van die taal?

De heer Paardekooper gebruikt de — bij dezen gelanceerde — term Afro-Hollands. Daar heeft hij gelijk in. Echter, de Amsterdamse invloed is aanmerkelijk minder groot dan beweerd. Toegegeven, Jan van Riebeeck kwam uit Amsterdam, maar de Kaapse kolonisten kwamen veelal uit Zuid-Holland. Vele jaren van bestudering van het Afrikaans met Nederlandse dialecten daarbij als vergelijkingsmateriaal, heeft uitgewezen dat het Afrikaans in feite een voortzetting is van Zuid-Hollandse dialecten. Men heeft zelfs summier kunnen bepalen dat de oorsprong van het Afrikaans — of eigenlijk de nauwste verwanten — de dialecten van het gebied tussen Rotterdam, Bergambacht, Delft, Zoetermeer, de kust en het Westland zijn. Ook heeft het Zeeuws een grote invloed gehad. Het is dan ook belangrijk het Afrikaans niet als een vereenvoudiging van "het Nederlands" te beschouwen, maar als een opmerkelijk product van Zuid-Hollandse dialecten. 'Het Nederlands" bestond toen nog niet; het ABN was nog niet als zulks (nl. 'beschaafd' en 'algemeen') erkend en gepropageerd, maar het bestond wel in de vorm van een handelstaal tussen Amsterdam, Den Haag en Rotterdam. De meeste Kapenaars spraken van huis uit niet deze handelstaal, maar aan de Kaap koos hun geleidelijk aan veranderende dialect in veel gevallen wel voor de alternatieven die deze handels- en ambtenarentaal bood. Sommige woorden in het Afrikaans zijn opmerkelijk ABN, terwijl zij in bijna alle Hollandse dialecten zouden afwijken van de ABN-vorm. Mogelijk speelde spraakverwarring in de Kaapkolonie hierbij een rol. Zeer veel typisch Kaaps-Hollandse woorden in het Afrikaans zijn niet aan de Kaap ontstaan maar werden — en worden nog — al in Zuid-Holland gebezigd. Het Afrikaans is dus geen variant van het Nederlands (ik doel op het ABN) maar van het Hollands, voor zover we het Hollands als groep binnen het groot-Nederlandse taalgebied mogen beschouwen. Een ander belangrijk element dat tot het Afrikaans heeft bijgedragen zijn de slaventalen en de talen van de inheemse stammen, de Khoi en de San. Deze invloeden zijn meestal erg duidelijk. Omdat deze talen niet of nauwelijks zijn beschreven of bestudeerd moeten etymologen kijken naar nog in zwang zijnde resttalen als het Nama (voor de Khoi- en Saninvloeden) en overeenkomsten met andere talen die beïnvloed of zelfs gevormd zijn door slaventalen (zoals het Bahasa Indonesia en verscheidene creooltalen). Zo hebben het Maleis en het Portugees als de talen van de slaven het Afrikaans danig gevormd.

Al met al, een fascinerende taal voor Nederlanders en Afrikaanssprekenden, die moeite waard is uit te bouwen, te bestuderen en lief te hebben. De heer P.C. Paardekooper heeft zich met zijn staat van dienst een goed advocaat voor het Afrikaans getoond en daarnaast neemt binnen zijn vakgroep Neerlandistiek de belangstelling en de betrokkenheid van Nederlanders bij de situatie waarin het Afrikaans zich bevindt, toe.

Ten slotte, de heer Paardekooper betreurt het dat de rector van de Leidse Universiteit, de heer Wagenaar, erin berust heeft dat Mandela bij het ontvangen van zijn ere-doctoraat van de (Rijks-) Universiteit van Leiden geen Afrikaans heeft gesproken. Allicht had het Engels de overhand. Dit is iets wat de Koningin van Nederland, Beatrix, ook had kunnen vragen aan Mandela en zij had ook Nederlands kunnen spreken in Zuid-Afrika toen zij dat land enkele jaren geleden bezocht. De Vlamingen — Zuid-Nederlanders — zouden dat waarschijnlijk anders hebben aangepakt. Zij zijn immer betere en enthousiastere advocaten voor hun taal. Dat is een feit waarmee men in de Nederlanden vaak wordt geconfronteerd.
Mandela spreekt goed Afrikaans maar zijn gebaar tegenover die taal door haar de laatste jaren te mijden zegt veel. Een inspanning van de kant van Nederland en Vlaanderen wordt altijd gewaardeerd. Een inspanning om op te komen voor je taal, die gedeeld wordt met mensen in de Nederlanden, Suriname, Namibië en Zuid-Afrika. Nederland is de laatste jaren met veel geld aan Afrikaanse taal- en cultuurorganisaties over de brug gekomen. Nu moeten we ook als mens tot mens laten zien aan elkaar dat we opkomen voor de eigen taal en geschiedenis. De Nederlandse en de Vlaamse regering hebben de laatste paar jaar veel gedaan voor het Afrikaans in Zuid-Afrika, dus er is weldegelijk belangstelling voor de taal.

Naast dit artikel is bij de Roepstem een bijdrage uit Paardekoopers boekje "Er zijn geen Belgen!" te zien. Het handelt over het ten onrechte voort laten bestaan van België, de vervreemding van Nederlanders onderling en de slechte invloed die de scheiding tussen Nederland en 'Vlaanderen' heeft. Klik op de volgende verwijzing: "Er zijn geen Belgen!".

- Marcel Bas.

Terug naar het menu