April 2018: sinds januari van dit jaar is het Nederlandse en Afrikaanse taalgebied een opmerkelijk initiatief rijker: Voertaal.nu. Het presenteert zich als een nieuwswebstek maar stelt zich daarnaast ten doel uitwisseling tussen mensen uit Nederland, Vlaanderen, de Antillen, Suriname, Namibië en Zuid-Afrika te bevorderen op grond van hun gedeelde voertaal: het Nederlands en het nauw daaraan verwante Afrikaans. De webstek legt de nadruk op cultuur en taal. En dat maakt het een grote, veelbelovende aanwinst voor onze onderscheidenlijke taalgebieden.


Medewerkers en redactie

Als men eenmaal beseft wie er achter deze webstek zitten wordt duidelijk dat deze nadruk op cultuur en taal geen toevallige keuze is. Voertaal.nu is opgericht door de Stichting Zuid-Afrika Huis Nederland SZAHN (ontstaan uit de fusie van de Zuid-Afrikaanse Stichting Moederland ZASM met de aloude Nederlands Zuid-Afrikaanse Vereniging NZAV) en de Zuid-Afrikaanse literair-academische webstek LitNet. Hoofdredacteur is de Zuid-Afrikaanse schrijver Etienne van Heerden, die tevens hoofdredacteur van LitNet is en geen onbekende is in Nederlandse literaire kringen en de Universiteit Leiden. Bijdragen worden geleverd door een keur aan journalisten en publicisten zoals Ingrid Glorie (van de SZAHN), Guido van den Berg (directeur van de SZAHN), Bas Kromhout (historicus), de in de vorige aflevering besproken Zuid-Afrikaanse Menán van Heerden (sociaal antropologe), de Zuid-Afrikaanse Jean Oosthuizen (journaliste) en de Zuid-Afrikaanse Eureka Barnard (van het Kaapse SASNEV – het Zuid-Afrikaanse Centrum voor Nederland en Vlaanderen: voorheen Huis der Nederlanden).

Schermafbeelding

De redactie wordt, aldus de webstek, gevormd door ‘onafhankelijke journalisten die niet gebonden zijn aan enigerlei politieke of religieuze beweging’. Wat opvalt is dat de inhoud van de webstek gericht is op een behoefte culturele, etnische en genderdiversiteit te benadrukken en duidelijk te verbinden met behulp van het Afrikaans en het Nederlands. De thema's zijn soms wat overdreven politiek correct, maar hopelijk weet men hier in de toekomst een balans in de vinden. Het nauwverwante talenkoppel wordt er voorgesteld als scheidslijnen overstijgend: ‘Afrikaans, Nederlands, gewoon voor iedereen’, prijkt er op de ontvangstbladzijde.


Verbinden

In de vorige aflevering heb ik de reeds sinds 1990 ingezette ‘dekolonisatie’ van het Afrikaans en bewustwording over de taal als multiraciaal erfgoed en medium besproken. Dit bewustwordingsproces gaat voort, waarvan veel artikelen en rubrieken op Voertaal.nu getuigen. Zij handelen over taaleigens die men met name onder de niet-blanke sprekers van de taal aantreft, over de relevantie van het Afrikaans binnen een postkoloniale en cultureel diverse context en over het aandeel van Nederlandstaligen aan de strijd tegen de apartheid. Maar er wordt ook aandacht besteed aan iets als de dwang om genderneutrale termen te gebruiken aan de Universiteit Stellenbosch.


Bas Kromhout

In de meningenrubriek was ik aangenaam getroffen door een artikel van de historicus Bas Kromhout. Hij laat zich vaker kennen als iemand die vooral politiek gemotiveerde beweringen genadeloos op waarheid controleert. Ditmaal was de webstek apartheidrevisited.com – een initiatief van o.a. het Nederlandse (anglofiele) tijdschrift ZAM Magazine – aan de beurt, die tendentieuze en onware eigenschappen aan het ontstaan van de twintigste-eeuwse apartheidsfilosofie toedichtte. Kromhout weerlegt de stellingen van de webstek dat apartheid vooral schatplichtig zou zijn aan het nazisme en het kuyperiaanse beginsel van soevereiniteit binnen eigen kring. Nee, de conclusie van het artikel stelt dat apartheid eerder een typisch aan de Zuid-Afrikaanse, koloniale, context ontsproten verschijnsel was. (Daarin geef ik Kromhout, afgaande op wat er de laatste jaren aan geschiedschrijving over dit onderwerp verschenen is, graag gelijk.)


Taalzaken

Voertaal.nu besteedt echter ook aandacht aan politiek minder beladen thema’s, zoals aan taal. Wat meteen opvalt is de speelse rubriek der Valse Vrienden. Valse vrienden zijn in het Nederlands en het Afrikaans morfologisch vrijwel gelijkwaardige woorden die binnen het talenpaar op haast listige wijze semantisch van elkaar verschillen. Neem nu het woord amper, dat in het Afrikaans ‘bijna’ betekent, maar in het Nederlands ‘nauwelijks’. Als je de trein amper hebt gehaald, heb je hem net gemist in Zuid-Afrika, maar nét gehaald in Nederland. Elke valse vriend wordt verrijkt met een grappig prentje waarin wordt voorgesteld (met een gedachtenballonnetje) hoe de verbijsterde Afrikaanstalige gesprekspartner zijn Nederlandstalige gesprekspartner verkeerd verstaat. Aangezien er veel valse Afrikaans-Nederlandse vrienden bestaan zal de rubriek, dunkt mij, een lang leven beschoren zijn!

Verder is er aandacht voor het tweede nummer, jaargang 12 alweer, van Werkwinkel; het tijdschrift voor Nederlandse en Zuid-Afrikaanse studies.

Jerzy Koch

Bijzonder is dat het over de talen, literaturen en culturen van Nederland en Zuid-Afrika handelt. Maar nog bijzonderder is dat het een uitgave is van de afdeling Nederlandse en Zuid-Afrikaanse studies aan de faculteit Engels van de Adam Mickiewicz Universiteit in Poznań, Polen, en dat de hoofdredacteur een geboren en getogen Poolse professor is: Jerzy Koch. De filoloog Koch is een groot liefhebber van het Afrikaans, schrijft en spreekt de taal vloeiend en is geïnteresseerd in de taal- en letterkunde van het Nederlands en het Afrikaans.


Varia

Verder vindt de lezer bij Voertaal.nu opvallende nieuwsartikelen, zoals over een vleesschandaal in Zuid-Afrika, de afgetreden president Zuma, corruptiebestrijding in Zuid-Afrika, het afblazen van de loonsverhoging voor de Nederlandse ING-topman Hamers en het Nederlandse verborgencameraschandaal in sauna’s. In de rubriek Culinair is er aandacht voor onze grote Nederlands-Vlaams-Afrikaanse cuisine: zo bespreekt de Vlaamse redacteur Michaël Vandamme het Vlaamse seizoensgerecht stoemp. Dit stamppotgerecht (stoemp laat zich het beste vertalen als ‘stamp’) is het bekendst in en rond Brussel en bestaat hoofdzakelijk uit aardappelen vermengd met groenten als uien, wortelen, prei, spinazie, en/of ook broccoli of witlo(o)f, op smaak gebracht door nootmuskaat, tijm en laurier. En dan vervolmaakt met het onmisbare vlees - een verse worst, kotelet of een gehaktbal. Verder besteedt Ingrid Glorie aandacht aan restaurant De Librije in Zwolle, bespreekt directeur Guido van den Berg een Amsterdamse broodjeszaak en ‘leent’ Voertaal.nu van LitNet, van de hand van Gerrit Rautenbach, een artikel over de oenofiele waarde van restaurant De Warenmarkt in universiteitsdorp Stellenbosch.


Kalender

Ten slotte vindt men in de Kalender van Voertaal.nu interessante culturele evenementen, zoals de Debutantenprijs van het Algemeen Nederlands Verbond, een tentoonstelling over het slavernijverleden in het Tropenmuseum en een door de Koninklijke Bibliotheek en het voormalige klooster Museum Catharijneconvent gezamenlijk opgezette tentoonstelling: tot en met 3 juni kan men in het Catharijneconvent een groot aantal staaltjes van de mooiste miniaturen – middeleeuwse handschriftverfraaiingen – bezichtigen.


Een aanwinst

Wie op de hoogte wil blijven van Voertaal.nu volge het initiatief op Facebook en bezoeke de webstek regelmatig. De artikelen zijn er zeer informatief en pikken de krenten uit de anders zo grote Nederlands-Vlaams-Zuid-Afrikaanse pap. Voertaal.nu is een ware aanwinst voor iedereen die geïnteresseerd is in onze breder-Nederlandse talen en culturen en op de hoogte wil blijven van wat telt.