De vanuit Amerika geïntroduceerde alt-rechtsbeweging (alt-right) heeft de Nederlandse taal verrijkt met een aantal op het eerste gezicht nieuwe politieke begrippen. Zo lanceert het studiegenootschap Erkenbrand de termen ‘etnostaat’ en ‘civiel nationalisme’. In de Amerikaanse politiek waren deze termen allang ingeburgerd, maar niet in Nederland. In dit artikel verken ik de betekenis, relevantie en nut van de vier belangrijkste nieuwe alt-rechtsbegrippen voor het Nederlandstalig nationalistisch discours.

Toelichting: de organisatie Erkenbrand is de meest verdienstelijke en invloedrijke verbreider van alt-rechtsgedachtengoed en -begrippen in Nederland. Daarom beschouw ik haar sleutelbegrippen ‘(blanke) etnostaat’, ‘etnonationalisme’, ‘civiel nationalisme’ en ‘rasrealist’ als representatief en belangrijk voor alt-rechts, en zal ik die hier bespreken.


‘Etnonationalisme’ en ‘etnostaat’

Erkenbrand noemt zich ‘etnonationalistisch’ en is voorstander van een Nederlandse blanke ‘etnostaat’. Minister Ollongren van Binnenlandse Zaken herhaalt dit: “Het streven naar een volledig blanke etnostaat is een terugkerend element in het discours van Erkenbrand”, aldus de bewindsvrouwe tijdens Kamervragen in januari 2018. Tot voor kort bestonden deze termen niet in het Nederlands. Wel in het Engels: een ethnostate betekent zoveel als een eigen grondgebied voor een etnische groep en onder ethno-nationalism – of ethnic nationalism – verstaat men een vorm van nationalisme waar de natie gedefinieerd wordt op grond van haar etniciteit. Dus op grond van mensen met een gemeenschappelijke taal, geloof, cultuur en etnische afstamming.

Maar in het Nederlands wordt met ‘mensen met gemeenschappelijke taal, geloof, cultuur en etnische afstamming’ al sinds jaar en dag het begrip volk gedefinieerd. Volk volstaat dus al. We moeten het dan ook niet hebben over ‘etnonationalisme’ en ‘etnostaat’ maar over volksnationalisme en volksstaat. Volksnationalisme (ook: etnisch nationalisme) is al een ingeburgerd begrip in het Nederlands en verwijst naar de politieke ideologie die ervan uitgaat dat een bepaald volk politiek verheven moet worden en de staat moet vormen zodat de volksbelangen behartigd worden, en een volksstaat is een staat die bewoond wordt door, en bestuurd wordt in het belang van, een volk. Israël en het ideaal van de Afrikanervolksstaat zijn voorbeelden van (concept)volksstaten.
Volksnationalisme en volksstaat beantwoorden dus volledig aan het door alt-rechts voorgestelde ‘etnonationalisme’ en ‘etnostaat’.

Een verdere analyse wijst uit dat het woorddeel etno- semantisch gezien nutteloos is in het Nederlands. Dit is echter wel zinvol in de Engelse taal. Het Engels kent immers geen term voor het concept van een etnische groep of etnische gemeenschap, zoals het Nederlandse en continentaal Germaanse woord volk ons biedt. (Het aan het Frans ontleende Engelse woord people komt er enigszins in de buurt, maar is te breed en heeft bijbetekenissen die een etnische gemeenschap vreemd zijn; bovendien is het ervan afgeleide bijvoeglijk naamwoord popular, dat nog aspecifieker is.)

‘Etnonationalisme’ en ‘etnostaat’ zijn derhalve overbodige, vreemde leenvertalingen. Het overal in zwang zijnde grondwoord volks- verdient dus de voorkeur.


‘Civiel nationalisme’

Het etnisch denkende alt-rechts wijst burgerlijke vormen van nationalisme af. Het noemt deze in het Nederlands ‘civiel nationalisme’. ‘Civiel nationalistische’ figuren zijn Milo Yiannopoulos en Mike Chernovich. Zij worden ook wel als alt-light of alt-lite bestempeld.

Eerst een beetje begripsverklaring. Ouder gewoonte kennen we in Europa twee nationalistische hoofdstromingen: het eerdergenoemde volksnationalisme en het staatsnationalisme. Staatsnationalisme vind je meestal onder West-Europese volkeren: zij verenigen zich geografisch en staatkundig, afgebakend binnen een oude natiestaat waar zij zich etnisch – dus als volk – in vertegenwoordigd voelen. Zo vereenzelvigen veruit de meeste Nederlanders zich met Nederland en veruit de meeste Fransen zich met Frankrijk. Volk, burger en staat zijn hier (nog) innig verstrengeld. Staatsnationalisme is vaak liberaal (wordt ook wel liberaal nationalisme genoemd), gaat sterk uit van rechtsgelijkheid onder staatsburgers en kan voor zijn organisatie een beroep doen op gedeeld staatsburgerschap. Volksnationalisme is daarentegen het sterkst vertegenwoordigd in Oost-Europa. Etniciteit is er minder sterk verbonden met de staat, die vaak vrij recent gesticht is. Volksnationalisme is sterk etnisch en cultureel conservatief, en steunt voor zijn organisatie exclusief op mensen met gemeenschappelijke religie, afstamming, volksaard en volksgebruiken; niet op staatsburgerschap.

Maar hoe verhoudt zich hiertoe dan dat ‘civiel nationalisme’? Voor het antwoord daarop moeten we weer naar Amerika. Daar blijkt dat men dezelfde twee nationalistische hoofdstromingen kent, maar dat ze er anders heten: enerzijds is er ethnic nationalism – dit is hetzelfde als volksnationalisme – en anderzijds is er civic nationalism – dit is hetzelfde als staatsnationalisme (hierbij benadrukt het woordje civic nog eens het staatsburgerlijke aspect). Merk op dat civic nationalism en ‘civiel nationalisme’ precies dezelfde termen zijn. Weer is een Amerikaans woord letterlijk vertaald zonder dat er is nagegaan of er een Nederlands equivalent bestond.

Ook ‘civiel nationalisme’ is dus een overbodige, vreemde leenvertaling en de ingeburgerde Nederlandse samenstelling staatsnationalisme is accuraat. Die verdient dan ook de voorkeur.


‘Blanke’ belangen

Conform zijn Amerikaanse evenknieën hecht alt-rechts belang aan het behoud van rassen en streeft het naar een echt ‘blanke etnostaat’. Afgezien van de vraag of het goed is ras als selectiecriterium te hanteren, moeten we ons afvragen of dat woordje ‘blank’ wel bruikbaar is in de Nederlandse context. Want autochtone Nederlanders zijn per definitie blank en het resultaat van een echte volksstaat, dus zonder allochtonen, is automatisch een blanke staat.

Indien een autochtone Europese volksstaat sowieso blank is, dan is de bijvoeging ‘blanke’ voor een Nederlandse volksstaat daarmee overbodig geworden. De neiging van alt-rechts om dan toch ‘blanke’ te gebruiken kan, wederom, het beste begrepen worden vanuit de Amerikaanse context. De Amerikaanse demografie redeneert namelijk in termen van rassen en niet, zoals Europeanen dat plegen te doen, in volkeren. Amerikanen identificeren zich als hetzij blank, hetzij zwart, aangezien zij al eeuwenlang voor het grootste deel bestaan uit mensen van Europese herkomst: ‘Whites’, en uit een aanzienlijke minderheid mensen van Afrikaanse herkomst: ‘Blacks’. Geïmmigreerde Europeanen zoals Duitsers, Noren, Nederlanders en Schotten verloren binnen enkele generaties hun volksverbanden om op te gaan in het grotere blanke geheel. Het is in de VS dus al lange tijd gebruikelijk dat volksidentiteit plaatsmaakt voor rassenidentiteit.

Dit verklaart hoe het kan dat specifiek blanke politieke belangenbehartiging in Amerika ‘White nationalism’ heet: nationalisme kan er namelijk enkel nog als een rassenkwestie worden opgevat. White nationalists streven er logischerwijs naar de versterking van een ‘White nation’. Ter illustratie: de begrippen etniciteit (het samenspel van taal, geloof, cultuur, afstamming) en ras (biologische afstamming) zijn binnen het Amerikaanse alt-rechts zodanig met elkaar versmolten en verdund, dat de alt-rechtsvoorman Steve Bannon zich ethno-nationalist noemt wanneer hij zegt te strijden voor blanke belangen.

In de Europese context is het belang van etniciteit – volkswezen – echter nog intact en hoeft ras geen rol te spelen. Hier zijn noch het volksnationalisme noch het volksstaatconcept expliciet aan ras gebonden. Het volksbegrip biedt hier in theorie al een adequaat handvat waarmee men met en voor de eigen autochtone mensen een samenleving zou kunnen opbouwen (die dus als bijzaak zou kunnen resulteren in een geheel blank land).

Het raciale bijvoegsel ‘blanke’ (White) is gevolglijk voor de Nederlandse volksstaatgedachte pleonastisch en overbodig, en dient afgewezen te worden.^[1]


‘Rasrealist’

Tot slot; alt-rechts huldigt het ‘rasrealisme’: menselijke rassen zijn een biologische realiteit en er bestaan significante verschillen tussen rassen, zoals ongelijkelijk verdeelde talenten, lichamelijke prestaties, intelligentie en maten van temperament. Iemand die dit erkent heet binnen alt-rechts een ‘rasrealist’.

‘Rasrealist’ is afkomstig van de Amerikaan Jared Taylor die zichzelf race realist noemt. Deze letterlijke vertaling kan echter tot misverstanden leiden. In het Nederlands drukt het woorddeel ‘ras-’ namelijk naast ‘ras’ (de biologische variabele) ook de bijzondere eigenschap van een dier of persoon uit. Het verwijst dan bijvoorbeeld naar afstamming of de mate waarin iemands eigenschap uitstijgt boven die van anderen: een raspaard is een paard met een goede stamboom, een rasoptimist is iemand die buitengewoon optimistisch is en een rasartiest is een artiest in hart en nieren. Een ‘rasrealist’ is dan iemand die buitengewoon realistisch is.

Om dubbelzinnigheid te voorkomen is het beter hier ‘rassen-’ te gebruiken: dus rassenrealist en rassenrealisme. Ingeburgerde termen als rassenwetten, rassenkwestie, rassentheorie en rassenkeuze zijn deze samenstellingen al voorgegaan. ‘Rasrealist’ is dus onnodig.


Ten slotte

Onze politieke cultuur raakt sterk veramerikaniseerd. Zoals de meeste Nederlanders zijn ook de politiek geëngageerde Nederlanders, naast het Nederlands, enkel nog het Engels machtig, en wenden zij zich voor hun horizonverbreding en herbronning steeds meer tot Amerikaanse media. Zelfs de nationalisten, die zo begaan zijn met hun plaatselijke identiteit, laten nu continentaal Europa, waar de wortels van onze cultuur en denken liggen, links liggen. Amerikaanse ideeën stromen binnen.

Enerzijds is besef van Amerikaanse politieke verwikkelingen goed omdat politiek geëngageerden zich gewaarschuwd weten. Immers, veel van de in Amerika beginnende sociopolitieke bewegingen ten faveure van vernieuwingen c.q. aberraties (zoals identiteitspolitiek [identity politics], niet-binaire geslachtelijke vloeibaarheid [non-binary gender fluidity] en de dwang van de geveinsde gekwetstheid van zgn. social justice warriors en snowflakes) steken hier gewoonlijk enkele jaren later de kop op. Maar anderzijds doet dit besef de politiek geëngageerden vergeten wat ons eigen land en werelddeel in huis hebben en wat hier geldt.

Alt-rechts – in feite bestaande uit nationalisten die zich toch bij uitstek inzetten voor het eigene – verwisselt nu als werktuigelijk de Europees-Nederlandse ideeën en denkwijzen met Amerikaanse. En zo en ontstaat de hier gesignaleerde verengelsing, begripsverwarringen en overbodige samenstellingen die zelfs ingang vinden in de Nederlandse woordenschat en gedachten. Dat is onwenselijk: er moet dus bij het vernemen van Amerikaanse aangelegenheden en concepten de nodige afstand bewaard worden.

Het feit wil dat alt-rechts als nationalistische stroming weldegelijk begaan is met het eigene. Alt-rechts koestert de eigen volkstradities en zet zich in voor het belang van de autochtone mensen. Laat die inzet dan toch ook onze eigen woordenschat en ideeënwereld ten deel vallen. Alvorens overname van Amerikaanse ideeën en begrippen te overwegen zou alt-rechts zich eerst moeten vergewissen van wat er al in Europa en Nederland uitgedacht is. Dan zal de beweging haar rechtmatige plek binnen het nationalistisch discours kunnen verwerven en het Nederlandse intellectuele referentiekader kunnen versterken, in plaats van het te verdunnen.

Alt-rechts zou, ontdaan van de scherpe randen als antisemitisme, racisme en een beheptheid met de Amerikaanse manier van politiek bedrijven, kunnen uitgroeien tot een in Europa werkbare, nationalistische stroming die in deze tijden van identiteitspolitiek bij Nederlanders het lang ontbeerde etnisch-nationaal bewustzijn zou kunnen aankweken. Dit kan echter enkel slagen met erkenning en toepassing van ons reeds bestaande begrippenapparaat en referentiekader. Lichtvaardig ontlenen vanuit het vreemde en rassenbehepte Amerika zal niet werken. Volkerensmeltkroes Amerika is niet de herbronningsplek voor Nederlandse Europeanen. Europa is dat.


Voetnoot

[1] Echter, als het de alt-rechtsvoorstanders van deze staat, onverhoopt, werkelijk te doen is om ras (zoals de Amerikaanse evenknieën dat voor zich zien) en niet om volk, dan hebben we met iets heel anders te maken. Het is dan zelfs de vraag of we nog met een nationalistische stroming van doen hebben. Termen met het grondwoord volks- (en sowieso met ‘etno-’) blijken dan ongeschikt. Voor deze situatie blijven blank nationalisme, raciaal nationalisme en het prozaïsche blanke staat over. [terug]


Geraadpleegde bronnen

Erkenbrand Radio Evropa (2017). Aflevering 11 - Hoe start je een etnostaat? Webstek geraadpleegd op 27 januari 2018.
https://www.mixcloud.com/Erkenbrand/hoe-start-je-een-etnostaat/

Geerts, Guido (2004). Groot woordenboek der Nederlandse taal, dertiende uitgave. Utrecht / Antwerpen: Van Dale Lexicografie BV.

Rijksoverheid.nl (2018). Beantwoording vragen van het lid Kuiken over het gevaar van rechts-extremisme. Webstek geraadpleegd op 27 januari 2018.
https://www.rijksoverheid.nl/2018/01/09/beantwoording-kamervragen-over-het-gevaar-van-rechts-extremisme (pdf)

Smith, Anthony D. (1988). The Ethnic Origins of Nations. Malden: Blackwell Publishing.

Studiegenootschap Erkenbrand. In antwoord op De Volkskrant. Webstek geraadpleegd op 27 januari 2018.
http://erkenbrand.eu/artikelen/in-antwoord-op-de-volkskrant/

Studiegenootschap Erkenbrand. In antwoord op een vol spectrum aan mediafiguranten: Erkenbrand antisemitisch?. Webstek geraadpleegd op 27 januari 2018.
http://erkenbrand.eu/artikelen/in-antwoord-op-een-vol-spectrum-van-mediafiguranten-erkenbrand-antisemitisch/

Taylor, Jared. Race Realism & the Alt Right. Webstek geraadpleegd op 27 januari 2018.
https://www.counter-currents.com/2016/10/race-realism-and-the-alt-right/

Wikipedia. Civic nationalism. Webstek geraadpleegd op 27 januari 2018.
https://en.wikipedia.org/wiki/
Civic_nationalism

Wikipedia. Ethnic nationalism. Webstek geraadpleegd op 27 januari 2018.
https://en.wikipedia.org/wiki/
Ethnic_nationalism

Wikipedia. Racial nationalism. Webstek geraadpleegd op 27 januari 2018.
https://en.wikipedia.org/wiki/
Racial_nationalism

Wikipedia. Staatsnationalisme. Webstek geraadpleegd op 27 januari 2018.
https://nl.wikipedia.org/wiki/
Staatsnationalisme

Wikipedia. Volksnationalisme (doorverw.) Etnisch nationalisme. Webstek geraadpleegd op 27 januari 2018.
https://nl.wikipedia.org/wiki/
Etnisch_nationalisme