Wie aan volksmuziek denkt, denkt al gauw aan wat de Nederlandse radiozenders ons voorschotelen: zigeunermuziek, bluegrass, cajun, blues, de Buena Vista Social Club uit Cuba, fado uit Portugal, flamenco uit Spanje, tango uit Argentinië, Riverdance uit Schotland. En wat te denken van al die Ierse bands en shantykoren die in Nederland zijn opgericht? Mooie muziek, en het is allemaal erg in.

Uit deze opsomming blijkt dat Amerika, Groot-Brittannië en het Middellandse Zeegebied de boventoon voeren in onze volksmuziekbeleving. De volksmuziek die in Nederland ten gehore gebracht wordt, komt cultureel gezien vooral níet uit de buurt van Nederland of uit continentaal Europa benoorden de Alpen, Pyreneeën en Karpaten. Ze wordt eerder folk of world music genoemd, want dat verkoopt beter.

En er valt nog iets op: hoe meer volksmuziekvertolkers op ons beginnen te lijken (ik noem inheemse mensen uit Beieren, Oostenrijk en Zwitserland, Polen, Slowakije), hoe minder interessant ze voor de Nederlandse radio- en tv-zenders worden. Er wordt zelfs een beetje lacherig om hen gedaan; die mannen met hun bierbuiken, vilthoeden en lederhosen en die vrouwen in hun dirndlan. Zij maken "hoempapa-muziek" en zij jodelen.

Dat is jammer. En het berust op een verkeerde voorstelling van zaken. Men vergeet namelijk dat Limburgse, Zwitserse en Duitse blaasmuziek, alsook madrigalen en traditionele koormuziek uit de Duitstalige en Oost-Europese landen ook erg mooi kunnen zijn. En wat te denken van Nederlandse accordeonmuziek? Of harmonicamuziek uit Stiermarken? Wat te denken van die serene harpwerken uit Karinthië, Aargauer alphoornduetten, een schottisch uit het Berner Oberland, Appenzeller meerstemmig zäuerli en idyllische zither- en hackbrettmuziek uit Maramureş, Klausenburg / Cluj of Oostenrijk? Of een opzwepende mazurka uit de Vrijstaat en een zwierige wals uit Transvaal, beide ontleend aan het boeremusiek-repertoire van de Zuid-Afrikaanse Afrikaners? Prachtige muziek, maar wij krijgen het niet te horen, en bitter weinig Nederlanders kennen het.

Gelukkig hebben we internet. Om u weer kennis te laten maken met onze eigen, Europese volksmuziek, geef ik u hieronder een verzameling Noordwest-Europese, Centraal-Europese en Zuid-Afrikaanse zenders, die regelmatig traditionele volksmuziek afspelen, en die op internet te beluisteren zijn. Met volksmuziek bedoel ik dan niet de schlagers en ‘volkstümliche’ muziek (Nockalm Quintett, de [Zillertaler] Schürzenjäger, Heimatduo Judith und Mel), maar de échte volksmuziek, die thuis door boerengezinnen of op straat of bij festiviteiten gespeeld wordt, of die in kroegen uitgevoerd wordt.

Beluister eens de volksmuziekprogramma’s op de zenders; het kan vrolijke, vriendelijke muziek zijn, maar ook heel serene, ingetogen muziek. Zo komt u erachter dat tijdens Advent en Kerstmis de kerstmuziek in Oostenrijk, Beieren en Zwitserland juist een hoogtepunt in de volksmuziek vormt, en dat die muziek niets te maken heeft met ‘onze’ Jingle Bells, Dreaming of a White Christmas, Santa Claus of andere schijnbaar onvermijdelijke Amerikaanse en Engelse producties. Het zijn allemaal muziekgenres uit ons eigen Europese cultuurbekken en vanuit de Afrikanergemeenschappen in Zuid-Afrika, met weinig of geen rock of andere Amerikaanse invloeden.

Zuid-Afrika

Ons broedervolk, de Afrikaners en/of Boeren in Zuid-Afrika, hebben een geheel eigen, levendige en vrolijke volksmuziek ontwikkeld met de concertina als het middelpunt. De concertina is vermoedelijk met Duitse zendelingen in de 18de eeuw naar Zuid-Afrika gekomen. Het is een kleine accordeon – de populaire Engelse concertina is een instrument met een hoge toonsleutel en de Boerekonsertina heeft een lagere – die vanwege zijn geringe gewicht en grootte tijdens de Grote Trek in 1836 mee kon worden genomen om de zogenoemde Boeremusiek te kleuren. De onderstaande zenders hebben Boeremusiekuitzendingen.

Radio Sonder Grense - is de Afrikaanstalige afdeling van de landelijke staatszender SAUK. zendt echte Boeremusiek uit tijdens het programma Konsertinaklub; thans elke zaterdag tussen 14.00 uur en 14.55 uur. Verder kan men ‘langarm’-dansen op de zwierige, nu wat meer op ballroomdansen lijkende, klanken van het programma Kapityt tussen 21.00 en 21.55.

Radio Pretoria - is de populaire, in Pretoria gezeten nationalistische en traditionalistische zender. Vanzelfsprekend vindt men daar meer Boeremusiek. En wel in de programma’s Die Boeremusiek van… (twee keer per week); Skoffelklanke saam met Nico (gepresenteerd door de bekende concertinaspeler Nico van Rensburg); Vasbyt (om het halfjaar op zaterdagavond, bedoeld om fondsen te werven voor de rechtszaak die de staat tegen de zender aanspant); Skoffelklanke.

Radio Kragbron - zendt op zaterdagavond Sakkie-sakkie saam met Sakkie uit.

Boervolkradio werd mij door de Vlaming Björn Roose aangereikt.

Boeremusiek op een zender die slechts via internet uitzendt

Radio Kierieman - zendt 24 uur per dag Boeremusiek uit van een speellijst. Saillant detail: de server staat in Nederland en wordt door een uit Zuid-Afrika afkomstige Nederlander beheerd.

Oostenrijk

Alle regionale ORF-zenders, die u hieronder vindt, hebben volksmuziekprogramma’s. Ze zijn te beluisteren vanaf radio orf, waar u ook de programmaoverzichten vindt. Vooral de verschillende versies van G’sungen und g’spielt en Musikanten, spielt’s auf zijn dagelijks te beluisteren.

ORF Radio Burgenland: Blasmusikparade, programma’s voor de Kroatische en de Hongaarse minderheid

ORF Radio Kärnten: Heimatklang, Kärnten singt und spielt; Land und Leut (volkscultuurprogramma, vaak in dialect); Alt aber guat (ook volkscultuurprogramma, maar uit de oude doos); programma’s voor de Sloweense minderheid; Frühschoppen; Vom Glockner bis zur Koralm.

ORF Radio Niederösterreich: Aufhorchen; G’sungen und g’spielt; Für Freunde der Blasmusik; Musikanten spielt’s auf; Frühschoppen.

ORF Radio Oberösterreich: G’sungen und g’spielt; Musikanten spiel’s auf; Bei uns dahoam (volkscultuur en volksmuziek); Frühschoppen; Klingendes Oberösterreich.

ORF Radio Salzburg: Gsunga und gspüt; Musikanten spüt’s auf; Frühschoppen.

ORF Radio Steiermark: Musikanten spielt’s auf; Klingende Steiermark; Frühschoppen.

ORF Radio Tirol: Tiroler Weis’; Musikanten spielt’s auf; Musiktruchn; Was i gern hör.

ORF Radio Vorarlberg: Musikanten spielt’s auf; Radio Vorarlberg Musikantentreff (echter vaak met ‚volkstümliche’ muziek); Frühschoppen

ORF Radio Wien is wat traditionele programma’s betreft vooralsnog meer geïnteresseerd in immigrantenculturen binnen Wenen.

Luister vooral tijdens Advent - de weken voor Kerstmis - en tijdens Kerstmis naar de talrijke, prachtige staaltjes van kerstvolksmuziek. Vooral het door Radio Kärnten uitgezonden programma A Wegele im Schnee, met zijn diverse opvoeringen en uitvoeringen, is prachtig en brengt je zo in de Kerstsfeer. Alles te beluisteren op een van de regionale zenders waar http://radio.orf.at naar verwijst.

Zwitserland

De vijf zenders van de Deutsche Radio Schweiz (DRS) kunnen hier beluisterd worden. Maar u kunt ook rechtstreeks naar de zenders gaan, zoals hieronder aangegeven.

DRS 1 : Fiirabigmusig (met echte volksmuziek, maar ook andere stijlen van binnen Zwitserland); Wünschkonzert (op maandag, met in het eerste uur echte volksmuziek); Schnabelweid (volkscultuurprogramma in een van de vele Schwiizertüütsche dialecten); Volksmusik; Schwiizer Musig.

DRS Musigwaelle Het grootste deel van de dag en de nacht speelt er aan de lopende band volkstümliche muziek, Franstalige, Duitstalige, Italiaanstalige, Griekstalige, Nederlandstalige luisterliedjes en echte Duits-Zwitserse volksmuziek. De echte volksmuziek vindt u bij de volgende programma’s van de Musigwälle: Schwiizer Wälle; Sunne-Wälle; Abig-Wälle.

Zwitserse radio die slechts via internet uitzendt:

Buureradio.ch - ‘bodeständig digital’: zender in het kanton Appenzell met aan de lopende band, 24 uur per dag echte volksmuziek uit Zwitserland. Van Jodlermusik en Schwiizerörgelimusig tot en met Zäuerli en Blaskapellemusik. Soms onderbroken door landbouwnieuws.

Volksmusiknet.ch– ‘Heimat der Traditionen’: met aan de lopende band, 24 uur per dag echte volksmuziek uit Zwitserland.

Radio Eviva zendt ook uit via de satelliet. Met veel volksmuziek (Blasmusik, Schwyzerörgelimusik, gezang, enz.), programma’s over folklore, heemkunde en volkstümliche muziek.

Duitsland

Bij een karikatuur van een Duitser denkt men vaak aan een dame in een dirndl en een man met lederhosen en groene kniekousen aan en een bundeltje gemsvacht in de vilthoed. Maar dit prototype geldt slechts voor de mensen uit Beieren. En natuurlijk voor Oostenrijk, waar hetzelfde, Beierse, volk woont. Het Katholieke, trotse en traditionalistische Beieren is zeer rijk aan plaatselijke cultuur. Dat merk je ook aan de muziek. De meeste traditionele zenders hieronder zijn dan ook Beiers.

Bayern 1 Dit is de eerste zender van Beieren die lichte muziek, praatjes en echte volksmuziek biedt. De echte volksmuziek vindt u bij de volgende programma’s: Alphorn und Ziachmusi – van A bis Z (dagelijks); Bayern 1 Volksmusik Live; Land und Leute, en verder verslagen of opnamen van al of niet rechtstreekse volksmuziekfestivals.

De studio in het Noord- Beierse land Franken heeft dagelijks een eigen volksmuziekprogramma: Volksmusik aus Franken.

Bayern 2 Radio - heeft het volgende echte volksmuziekprogramma: Heimatspiegel (dagelijks in de vroege ochtend).

NDR – de Norddeutsche Rundfunk, heeft sporadisch volksmuziek, bijvoorbeeld als er een volksmuziekfestival in een van de noordelijke steden is gehouden. Verder wordt er soms noordelijke volksmuziek uitgezonden in de programma’s die in het Nederduits (‘Platt’) worden gepresenteerd. Bijvoorbeeld op woensdag bij Welle Nord in Sleeswijk-Holstein in het programma Heimat.

WDR – de Westdeutsche Rundfunk uit Noord-Rijnland-Westfalen speelt sporadisch volksmuziek, zoals op WDR 4.

SWR4 – Südwest Funk 4 uit Baden-Württemberg en Rijnland-Palts

Radio Melodie - zendt uit in München en heel veel schlagers, volkstümliche muziek en echte volksmuziek.

Duitse radio die slechts via internet uitzendt:

Radio VHR - zendt vanuit Stuttgart uit. 24 uur per dag schlagers en volksmuziek.

Volksmusikanten.de – zendt uit vanuit het Beierse Blaichach (Oberallgäu) en speelt 24 uur per dag Beierse, Oostenrijkse en Zwitserse échte volksmuziek.

Zuid-Tirol

De Noord-Italiaanse provincie Alto-Adige is eigenlijk het zuidelijke deel van het grote land Tirol. Ondanks de Italiaanse dominantie in Zuid-Tirol is de Duitse cultuur er bewaard gebleven en maakt het land met Beieren en Oostenrijk een onlosmakelijk deel uit van de Groot-Beierse cultuurruimte. Dat merk je aan de dialecten, de mentaliteit, de gastronomie en de muziek van de mensen.

Gruene Welle - is de zender van de Diocese Bozen-Brixen (Bolzano-Bressanone). Zendt veel Heilige Missen, heemkundige programma’s en echte volksmuziek – al of niet uit Zuid-Tirol - uit. Een echte cultuurzender voor de bodenständige Zuid-Tiroler, dus.

Radio Edelweiss - richt zich op de regio’s Burggafenamt-Etschtal-Passeiertal en het Sarntal met uitsluitend echte volksmuziek.

Nederland en België (Dietsland)

Dutch Folk Radio - op internet zendt de speellijst van volksmuzikant Peter Koene Nederlandse, Belgische, Deense, Ierse en andere volksmuziek uit. De link met de Angelsaksische folk music wordt makkelijk gemaakt.

Kijk verder ook op http://www.volksmuziek.nl waar naast folk, Slavische muziek en Zigeunermuziek ook de eigen, Heel-Nederlandse volksmuziek een plaatsje heeft gekregen!

Keltische landen

Schotland; van folk music en Keltische muziek hebben we in Nederland meer dan genoeg. Maar de volgende zenders zijn erg interessant omdat er een van de Keltische talen gesproken worden terwijl de volksmuziek aangekondigd wordt:

BBC Radio nan Gaidheal - is de BBC-zender in het Schots Goidelisch (Gaelic); de Q-Keltische (dus Eilandkeltische) taal van Schotland en enkele van zijn eilanden. Klik op Èist a-rithist en luister.

Andere Keltische volksmuziekzenders, al dan niet van de BBC, kunt u hier vinden, bij Celtic Radio on the Internet

Radio-uitzendingen in het Bretoens (Brezhoneg) met Bretoense volksmuziek kunt u beluisteren als u de verwijzingen van Radio Kerne op Radio An Tourtan aanklikt.

Bretoense volksmuziek hoort u nooit op de Nederlandse radio. Maar Schotse en Ierse muziek wel. Ook dit ligt hem in het feit dat het Nederlandse muzieklandschap grondig verengelst is en spijtig genoeg dus vervreemd is geraakt van, bijvoorbeeld, het Franse cultuurlandschap.

Verder dient opgemerkt te worden dat er in Nederland en België talrijke piraatzenders en regionale particuliere zenders zijn die enige mate van inheemse en Groot-Beierse volksmuziek draaien. Die zijn echter niet op internet te ontvangen. Nog niet… Maar wat niet is, kan nog komen!